یکی از بزرگترین دغدغههای جهانی، نحوه برخورد با جرائم سازمانیافته فراملی و ریشه کردن این جرائم با همکاری تمام دولتها است. برخلاف روزگاران گذشته که در اکثر موارد مجرمین به سبب اضطرار دست به ارتکاب جرم میزدند، امروزه ارتکاب جرم به یک صنعت و تجارت تبدیل شده است و اغلب مجرمین دارای انگیزههای مالی هستند؛ اما وقتی مجرم از راه ارتکاب جرم مالی بدست میآورد، هنوز خود را در نیل به هدفش کامیاب نمیداند. در این مرحله آنچه اهمیت دارد، حفظ مال و بهرهجویی از آن به نحوی است که ماهیت مجرمانهاش کشف نشود تا علاوه بر جلوگیری از توقیف مال توسط مقامات قضایی و انتظامی، وقوع جرم مبنا نیز کشف نشود تا شخص مجرم شناسایی و تحت تعقیب قرار نگیرد. در این زمان است که تطهیر درآمدهای ناشی از جرم، پا به عرصه وجود میگذارد.
تعریف پولشویی
پولشویی طبق ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی عبارتست از:
الف) تحصیل، تملک و نگهداری از عواید حاصل از فعالیتهای غیرقانونی با علم به اینکه در نتیجه ارتکاب جرم (مستقیم یا غیرمستقیم) به دست آمده است.
ب) تبدیل، مبادله و انتقال درآمد به منظور مخفی کردن منشا غیرقانونی آن با علم به اینکه به طور مستقیم یا غیرمستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده و یا کمک به مرتکب، به نحوی که مشمول آثار و تبعات غیرقانونی ارتکاب آن جرم نشود.
ج) اخفا، پنهان و یا کتمان ماهیت واقعی، منشا، منبع، محل، نقل و انتقال، جابهجایی یا مالکیت عوایدی که در نتیجه جرم به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم تحصیل شده باشد.
بطور سادهتر، پولشویی به معنای جلوه دادن داراییهای نامشروع به شکل قانونی بوده که هدف سازماندهی سود حاصل از این فعالیتها را دنبال میکند و سرانجام با انتقال سیستماتیک این درآمدها به نحوی که ریشه و ماهیت غیرقانونی خود را بپوشانند، خاتمه مییابد.
تاریخچه پولشویی
ریشه این لغت به قرن بیستم بازمیگردد. در دهه ۱۹۳۰ میلادی، در برخی از ایالتها و شهرهای آمریکا به ویژه در نیویورک، فعالیتهای غیرقانونی توسط گانگسترها انجام میشد. با اعلام ممنوعیت قمار در این کشور، افرادی مانند آلکاپون اقدام به خرید دستگاههای رختشویی کردند تا درآمدهای غیرقانونی خود را با درآمدهای خرد این حرفه که حساسیتی روی آن نبود، ادغام کنند و وجهه قانونی به آن بخشند.
در مقابل برخی معتقدند که انتساب ریشه این اصطلاح به فعالیت گروههای مافیایی، بیشتر شبیه به یک داستان بوده و دلیل مصطلح شدن واژه پولشویی به فرآیندی برمیگردد که در آن وجوه نامشروع (کثیف) با عبور از مجاری و صافیهای پولی و مالی مختلف، پاک و تطهیر میشود. در این حالت، وجوه با منشا غیرقانونی وارد فرآیندهای متعدد و پیچیدهای شده و با عبور از هر مرحله، ردیابی ریشه اصلی آن به مراتب دشوارتر میشود. این اصطلاح نخست در جریان رسوایی واترگیت (سال ۱۹۷۳ میلادی) مطرح شد و در سال ۱۹۸۲ در یکی از دادگاههای آمریکا، به حوزههای حقوقی و متون قانونی وارد و از آن پس در سطح گستردهای به کار رفت.
مراحل پولشویی
پولشویی فرآیندی سه مرحلهای است. نخست قطع هرگونه ارتباط مستقیم بین جرم و عواید حاصله از آن؛ سپس مخفی کردن رد مال برای فرار از پیگرد قانونی و در نهایت بازگرداندن مجدد عواید حاصل از جرم به مجرم، به گونهای که منشا، نحوه کسب و محل جغرافیایی آن قابل ردیابی نباشد.
گونههای مختلف پولشویی
پدیده پولشویی در یک کشور تنها به عواید بدست آمده از فعالیتهای بزهکارانه یا مجرمانه انجام شده در آن کشور محدود و منحصر نمیشود. در واقع ممکن است عواید به دست آمده از هر فعالیت مجرمانه انجام شده در هر نقطه دیگر جهان نیز به کشور مفروض، منتقل و در آن تطهیر شود. با این رویکرد، چهارگونه قابل شناسایی پولشویی را میتوان به شرح زیر برشمرد:
- پولشویی درونی: پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه در داخل یک کشور که در همان کشور نیز شسته شود.
- پولشویی صادرشونده: پولهای کثیف بدست آمده از فعالیت مجرمانه صورت گرفته در داخل یک کشور که در خارج از آن کشور تطهیر شود.
- پولشویی واردشونده: پولهای کثیف حاصل از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر نقاط جهان که در داخل کشور مفروض شسته شود.
- پولشویی بیرونی: پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج از کشور نیز شسته شود.
نقش حسابرسان در کشف و پیشگیری از پولشویی
حسابرسان مستقل جهت حصول اطمینان از اینکه واحد مورد رسیدگی، تمهیدات لازم را در جهت مبارزه با پولشویی و جلوگیری از تامین مالی تروریسم به کار گرفته و برای جلوگیری از اینگونه جرائم در حوزه فعالیت خود کنترلهای ضروری را اعمال کرده است، مواردی منجمله شناسایی ارباب رجوع، تعیین واحد مبارزه با پولشویی، آموزش مستمر به کارمندان و … را بررسی نموده و موارد عدم رعایت را در گزارش خود عنوان میکنند.
مسئولیت حسابرسان داخلی در مبارزه با پولشویی
واحد حسابرسی داخلی نیز طبق ماده ۶ منشور فعالیت حسابرسی داخلی، موظف است در فرآیند رسیدگی به فعالیتهای مشکوک به پولشویی همکاری نموده و هشدارهای لازم را به مدیریت شرکت و مسئول مبارزه با پولشویی دهد. همچنین اطلاعات و مستندات دال بر فعالیتهای پولشویی را به حسابرس مستقل شرکت طبق مقررات ارائه کند.
پیوستها: